Na ostatniej prostej pigułka programowa: Prawo i Sprawiedliwość

W czasie, gdy wśród polskich partii zaczyna umacniać się trend rezygnacji z tworzenia długich manifestów wyborczych, program Prawa i Sprawiedliwości, głównego trzonu Zjednoczonej Prawicy, wciąż pozytywnie zaskakuje. Trudno znaleźć obszar życia społecznego, który zostałby pominięty przez partię rządzącą. Kluczowym elementem tej wizji jest bez wątpienia bezpieczeństwo w każdym jego wymiarze – od żywnościowego przez militarne po energetyczne.

Mimo że opublikowany na początku września program Prawa i Sprawiedliwości – Bezpieczna przyszłość Polaków – liczy ponad 300 stron, wyborcze obietnice stanowią mniej niż połowę jego zawartości (pozostała część to podsumowanie 8 lat rządów tej partii i wskazanie szeregu jej dokonań). Propozycje PiS-u opisane zostały w rozdziale Perspektywa do 2031. Podzielono je na kilkanaście kluczowych obszarów rozwoju Polski. Rok 2031 w tytule sugeruje, że ekipa Kaczyńskiego na realizację obietnic daje sobie nie 1, ale 2 kadencje.

„Najsilniejsza armia lądowa Europie”

W sferze twardego bezpieczeństwa w dokumencie powtórzono zapowiedzi zwiększenia liczebności armii do 300 tys. żołnierzy i ogólnej modernizacji Sił Zbrojnych. Polska armia lądowa ma być najsilniejsza w Europie, a także stać się podstawą sił NATO na wschodniej flance. Na naszym portalu opisywaliśmy potencjalne problemy, które mogą utrudnić wywiązanie się ze tych ambitnych celów.

Ponadto w programie można znaleźć propozycję utworzenia tysiąca nowych klas mundurowych w całym kraju, a także produkcji nowoczesnego sprzętu wojskowego w Polsce, m.in. samolotów FA/50 i czołgów K2. Duży nacisk położono na kontynuację już podejmowanych inicjatyw, takich jak Narodowy Program Amunicyjny, w ramach którego mają zostać pozyskane nowoczesne technologie m.in. z Korei Południowej i USA.

Pada też obietnica odbudowy potencjału Marynarki Wojennej RP poprzez włączenie do jej wyposażenia fregat Miecznik i nowych okrętów podwodnych. Polskie niebo ma być chronione przez zintegrowane systemy wielowarstwowej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej oraz samoloty F-35.

Aby przyspieszyć proces powstawania nowych obiektów wojskowych, zaproponowano wprowadzenie programu standaryzacji i budowy modułowej baz wojskowych. Uaktualnieniu ma również ulec system dowodzenia w sposób uwzględniający specyfikę współczesnych konfliktów.

W odniesieniu do współpracy z innymi państwami na polu obronności zawarto obietnicę podtrzymania wsparcia dla Ukrainy w wojnie z Rosją. Zacieśniona ma być także współpraca polityczno-wojskowa z sojusznikami z NATO, co ma się przekładać na zwiększenie ich obecności wojskowej w Polsce.

Zamiarem twórców programu jest uczynienie z naszego kraju ważnego centrum szkoleniowego dla użytkowników sprzętu wojskowego w NATO. W tym celu politycy PiS-u chcą stworzyć nowoczesne programy szkoleniowe, Wojskowe Centrum Innowacyjności Szkolenia oraz nowe ośrodki szkolenia na wzór Akademii ABRAMS.

Więcej mieszkań, także tych socjalnych

W kwestii polityki mieszkaniowej autorzy deklarują, że ich celem jest utrzymanie oddawania nowych mieszkań w obecnym tempie, tj. ponad 200 tys. na rok. Aby to osiągnąć, PiS planuje kontynuować program Pierwsze Mieszkanie, poprzez który wspierany ma być zakup pierwszego mieszkania.

Pada również obietnica utrzymania Bezpiecznego kredytu 2%. Ułatwieniu ma też ulec budowa jednorodzinnych budynków mieszkalnych o powierzchni powyżej 70 m2. Po zmianach wprowadzonych w prawie budowlanym ma to się odbywać jedynie na podstawie zgłoszenia. Aby ograniczyć zjawisko ,,patodeweloperki”, obiecano wprowadzenie zmian w zasadach budowy budynków jednorodzinnych. Partia postuluje też wprowadzenie wytycznych dotyczących powierzchni gruntów, które gminy będą zobowiązane przeznaczyć pod nową zabudowę mieszkaniową.

PiS deklaruje chęć wsparcia budowy mieszkań socjalnych i komunalnych, a także społecznego budownictwa czynszowego. Gminy zaangażowane w te programy mają mieć zapewnione nieodpłatne korzystanie z wyłanianych w otwartych konkursach projektów architektonicznych wielorodzinnych budynków mieszkalnych o obniżonej energochłonności.

Równocześnie zaproponowano zachęty dla spółdzielni mieszkaniowych do inwestycji w nowe mieszkania. Zwiększone mają być również prawa członków spółdzielni. Wśród obietnic znalazła się też zapowiedź uruchomienia w 2024 r. Portalu Cen Mieszkań dającego możliwość sprawdzenia kosztu mieszkań na danym obszarze.

Nieco dalej w dokumencie znajdziemy postulaty zawarte w przedstawionym wcześniej programie Przyjazne osiedle – rewitalizację osiedli z wielkiej płyty, w tym inwestycje w fotowoltaikę, parkingi i garaże.

Bezpieczeństwo żywnościowe i energetyczne

Autorzy programu dostrzegli problem zmian klimatycznych. Osobny podrozdział poświęcili problematyce dostępności do wody. Przeciwdziałaniu niedoborom wody ma służyć Krajowy System Zapobiegania Suszy, który podniesie poziom retencji z 7% do 20%. W ramach programu, którego koszty na lata 2024-2032 oszacowano na ok. 44 mld zł, mają powstać 4 główne zbiorniki przeciwpowodziowe oraz 304 małe i średnie.

Dla właścicieli domów jednorodzinnych na łagodzenie skutków suszy zaplanowano dotację w wysokości 6 tys. zł na instalację urządzeń umożliwiających zbieranie i retencjonowanie wody z opadów.

Wśród obietnic dla rolników znalazły się prawne możliwości skupowania produktów rolnych poniżej kosztów produkcji oraz sprzedaży produktu w cenie wyższej od kwoty jego wytworzenia. Na wzór rozwiązań włoskich zapewniona ma być współpraca rolników w ramach zrzeszeń i spółdzielni (potrzebę integracji w rolnictwie postulował ostatni raport CAKJ). W celu wsparcia rolnictwa na zagranicznych rynkach PiS proponuje uruchomienie elektronicznej platformy do sprzedaży produktów rolno-spożywczych.

Szeroko dyskutowanym pomysłem jest natomiast zobowiązanie sklepów, aby 2/3 asortymentu stanowiły lokalne produkty spożywcze. Problem w tym, że odgórne rozwiązanie byłoby niezgodne z zasadami wolnego przepływu towarów w UE, a więc prawdopodobnie nierealne. Warto zresztą zauważyć, że już teraz w części marketów mimo braku prawnego obowiązku większość produktów pochodzi od lokalnych wytwórców.

Zbiór postulatów dotyczących energetyki może powodować dysonans poznawczy – obok propozycji niewątpliwie słusznych zawarto też te mało realistyczne albo wręcz szkodliwe, takie jak podtrzymywanie górnictwa. Zadeklarowano oparcie systemu energetycznego na 3 fundamentach: atomie, OZE i górnictwie.

Pozytywnie należy natomiast ocenić postulaty podwojenia mocy z OZE do 2030 r., a także budowy SMR-ów i tradycyjnych elektrowni jądrowych. Niestety słusznemu postulatowi zlikwidowania ubóstwa energetycznego nie towarzyszy żaden konkretny plan.

Więcej studentów medycyny i aktywizacja seniorów

W planach PiS-u dotyczących ochrony zdrowia znajdziemy poszerzenie listy terapii refundowanych, w szczególności dotyczących kardiologii i onkologii, a także wsparcie krajowych wytwórców środków medycznych przez refundację oraz pomoc w procesie produkcji leków. Partia podkreśla problem dostępności lekarzy. W rozwiązaniu tej kwestii ma pomóc zwiększenie liczby studentów kierunków medycznych poprzez otwarcie kierunku lekarskiego na kolejnych uczelniach.

Narzędziem, które zdaniem autorów doprowadzi do skrócenia kolejek, będzie nadanie nowych kompetencji pielęgniarkom w celu odciążenia lekarzy. Niestety twórcy programu nie odpowiedzieli na pytanie, w jaki sposób zamierzają uzupełnić odczuwalny już teraz deficyt pielęgniarek na rynku pracy.

W ramach polityki skierowanej do osób z niepełnosprawnościami i seniorów oprócz znanej już obietnicy wprowadzenia emerytur stażowych proponuje się m.in. wsparcie finansowe dla rozwoju uniwersytetów trzeciego wieku oraz aktywizację zawodową osób starszych w ramach programu Senior Plus. Warto wspomnieć też o słusznych propozycjach uchwalenia ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami.

Sądy do reformy i wzmocnienie demokracji bezpośredniej

W obszarze sądownictwa, który określono jako jedno z najważniejszych wyzwań, przyznano, że mimo podejmowanych prób praca sądów wciąż pozostawia wiele do życzenia. Winą za ten stan rzeczy PiS obciąża sędziów biorących udział w politycznych konfliktach i otwarcie wspierających polityków opozycji.

Partia rządząca w dalszym ciągu podtrzymuje chęć zreformowania wymiaru sprawiedliwości, m.in. poprzez wprowadzenie zmian w Sądzie Najwyższym. SN ma orzekać jedynie w szczególnie ważnych sprawach, a jego sędziowie mają mieć zakaz wykonywania innego zatrudnienia (poza pracą na uczelni wyższej).

Wśród zawartych w tym fragmencie propozycji warto wspomnieć o wyrażonym kolejny raz postulacie wprowadzenia wybieranych w wyborach powszechnych sędziach pokoju. Również na naszych łamach opowiadaliśmy się za wprowadzeniem w życie tego pomysłu.

W otwierających rozdział kwestiach demokracji lokalnej PiS proponuje zwiększenie wpływu obywateli poprzez wzmocnienie roli mechanizmów demokracji bezpośredniej. Za pozytywny z naszej perspektywy należy uznać postulat wprowadzenia dnia referendalnego w połowie kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego. Szkoda, że analogicznej propozycji nie sformułowano w odniesieniu do referendum ogólnokrajowego.

Wyjściu naprzeciw postulatom ze strony Pawła Kukiza ma natomiast służyć zobowiązanie się do likwidacji immunitetu formalnego, a także wprowadzenia mieszanej ordynacji w wyborach do Sejmu. Obietnice te ze względu na konieczność przeprowadzenia zmian w konstytucji mają nikłe szanse na realizację.

Rozwój aktywności fizycznej i dowartościowanie lokalnej kultury

W dziedzinie oświaty partia pragnie przede wszystkim doprowadzić do wyrównania szans wśród uczniów. Krokiem w tym kierunku ma być zmiana siatki godzin i sposobu pracy nauczycieli tak, aby w konsekwencji „nastawieni byli na wyszukiwanie i odkrywanie talentów wśród dzieci i młodzieży”.

Aby rozwijać zainteresowania uczniów, wysunięto propozycję poszerzenia zakresu zajęć fakultatywnych, co ma też stanowić odciążenie dla rodziców. Dla klas I-III ma być wdrożony program odrabiania prac domowych tylko na zajęciach pozalekcyjnych. PiS chce w ten sposób zwalczyć zjawisko opłacania przez rodziców korepetycji, które nazywa w dokumencie patologią.

Trzeba zauważyć, że zagadnienie braku nauczycieli i inne dotykające tę grupę problemy, które wielokrotnie poruszaliśmy, zostały w rozdziale dotyczącym oświaty całkowicie pominięte. Warto wspomnieć również o umożliwieniu każdemu pełnoletniemu uczniowi odbycia w szkole bezpłatnego kursu na prawo jazdy. Wśród obietnic pojawia się także dofinansowanie posiłków dla wszystkich uczniów oraz uruchomienie bonu szkolnego Poznaj Polskę.

Pozytywnie należy ocenić popularyzację aktywności fizycznej, chociażby ze względu na skalę problemu otyłości polskiego społeczeństwa. W programie zaproponowano utworzenie 45 tys. klubów sportowych w całym kraju (średnio kilkunastu na gminę) do 2031 r. oraz rozbudowę infrastruktury sportowej. Jako cel wyznaczono liczbę 1,5 mln dzieci trenujących w klubach sportowych w 2031 r.

W obszarze szkolnictwa wyższego autorzy obiecują wprowadzenie programu grantów w sferze nauk społecznych i humanistycznych ,,dla realizacji podstawowych interesów państwa”. Rozpoczęte mają być też badania międzyuniwersyteckie nad dziejami Polski i Polaków w czasie II wojny światowej (m.in. w zakresie pomocy ludności żydowskiej) oraz w okresie PRL-u.

Zreformowaniu ma ulec przyznawanie grantów badawczych z Narodowego Centrum Nauki. W tym celu dla naukowców z mniejszych miejscowości mają powstać koszyki wojewódzkie z dodatkowymi środkami finansowymi. Uruchomiony ma też zostać program rozwoju zawodów przyszłości, nakierowany na uruchomienie nowych kierunków studiów kluczowych dla bezpieczeństwa energetycznego.

Propozycje zmian w obszarze kultury umieszczone w dokumencie można podzielić na 2 kategorie. Z jednej strony postuluje się realizację już rozpoczętych inicjatyw, m.in. zwiększenie nakładów na ochronę zabytków, odbudowę Pałacu Saskiego i zwiększenie budżetu instytucji kultury. Z drugiej zaś powołanie nowych podmiotów w celu rozwiązania zaistniałych potrzeb. Konserwacją zabytków ma się zajmować Narodowa Agencja Rewitalizacji Dziedzictwa, a realizacją działań z zakresu sztuki współczesnej Narodowy Instytut Sztuk Wizualnych.

PiS stawia równocześnie na pobudzenie kultury lokalnej. Obiecuje rozwój sieci placówek artystycznych oraz wsparcie dla małych muzeów. Dla określonych grup społecznych (emerytów, studentów, uczniów, dzieci przedszkolnych itd.) ma natomiast zostać wprowadzony darmowy wstęp do muzeów narodowych i innych ośrodków kultury.

Bezpieczeństwo przede wszystkim

Walczące o trzecią kadencję z rzędu Prawo i Sprawiedliwość nie przedstawia w swoim programie rewolucyjnych zmian. Raczej stara się przekonać wyborców do kontynuacji i obrony status quo. W wizji Jarosława Kaczyńskiego polski model rozwoju zakłada „aktywną rolę państwa, pieczę nad kluczowymi sektorami gwarantującymi bezpieczeństwo publiczne, kontrolę nad narodową walutą i aktywne reagowanie na wszelkie kryzysy, wspieranie polskich przedsiębiorstw, godną pracę dla Polaków i bezpieczeństwo socjalne”.

Kluczowym elementem tej wizji jest bez wątpienia bezpieczeństwo. Słowo to pada w dokumencie aż 162 razy. W burzliwym świecie partia pragnie być utożsamiana z poczuciem stabilności.

Równocześnie Kaczyńskiemu i jego współpracownikom nie sposób odmówić relatywnie dużej pracy włożonej w dokument. W programie zawarto szereg celnych diagnoz i ciekawych rozwiązań. Po lekturze trudno wskazać 1 zapadającą w pamięć propozycję, większe znaczenie ma cały zestaw postulatów, które mają dopełniać dotychczasowe działania podjęte w ciągu ostatnich 8 lat.

Warto mieć na uwadze kontekst standardów działań podejmowanych w czasie 8 lat rządów PiS-u i podkreślić, że zdolność formułowania diagnoz to jedno, ale umiejętność realizacji polityk odpowiadających na diagnozowane wyzwań to zupełnie inna sprawa.

Klub Jagielloński, Adam Szymczak